Từ nhiều năm nay, Đà Nẵng luôn là một điểm sáng của cả nước về phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội năng động gắn với phát triển đô thị, quy hoạch và thiết kế đô thị bài bản, hiện đại. Thành phố ngày càng hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ du khách và tạo ấn tượng tích cực ngay cả với các KTS – giới nghề “khó tính”. Trong khung cảnh năng động ấy, sông Hàn hiện diện như một yếu tố hình ảnh cảnh quan trọng tâm, một dòng chảy của thiên nhiên và cuộc sống trong lòng đô thị, một hành lang thu hút đầu tư BĐS mạnh mẽ – vừa là cơ hội vừa tiềm ẩn những nguy cơ cho sự phát triển bền vững của thành phố. Nhận thức rõ rệt về vị thế và tầm quan trọng, mọi tác động và không gian hai bên bờ sông – sông Hàn đã trở thành mối quan tâm sâu sắc của chính quyền, người dân thành phố thành phố.

Cuộc thi tuyển chọn Ý tưởng quy hoạch và thiết kế cảnh quan hai bên sông Hàn, TP Đà Nẵng do UBND TP Đà Nẵng tổ chức với sự phối hợp của Viện Kiến trúc Quốc gia – Bộ Xây dựng và sự bảo trợ của Hội KTS Việt Nam đã được tổ chức nhằm  có được những ý tưởng tốt nhất, biến dòng sông Hàn trở thành thương hiệu, thành giá trị vượt thời gian của Đà Nẵng. Đây cũng là lần đầu tiên một cuộc thi quốc tế về cảnh quan dòng sông được tổ chức ở Việt Nam. Đà Nẵng là thành phố tiên phong cho thử nghiệm đáng giá này.

Bài viết giới thiệu những ý tưởng độc đáo dành cho hai bên bờ sông Hàn của các đơn vị thiết kế danh tiếng và những thách thức của Ban tổ chức trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quan trọng cho Đà Nẵng. Thông qua các phương án dự thi đã đề xuất những giải pháp quy hoạch, thiết kế cảnh quan đem lại sức sống mới cho dòng sông, hướng đến những giá trị cốt lõi về một thành phố hòa hợp với thiên nhiên, thân thiện với môi trường, có chất lượng sống tốt, phát triển bền vững cả về kinh tế và văn hóa – xã hội…

Nét Sông – Giải Nhì và Giải Cộng đồng

Những thách thức đối với Ban tổ chức

Cuộc thi thực sự là một bài toán khó đối với những người “trong cuộc” – từ khâu tổ chức, việc xây dựng Nhiệm vụ thiết kế, đến việc tuyển chọn ý tưởng… Xin được chia sẻ những khó khăn của Ban tổ chức khi thực hiện cuộc thi này.

Thách thức đầu tiên là việc xây dựng đầu bài, tức là Nhiệm vụ thi tuyển. Một hội đồng cố vấn đã được thành lập gồm các chuyên gia đầu ngành trong nước và quốc tế, kết hợp với những chuyên gia am hiểu địa phương để hỗ trợ BTC trong việc xây dựng đầu bài, xây dựng quy chế thi tuyển và lựa chọn đơn vị tư vấn uy tín. Khác với một cuộc thi tuyển công trình kiến trúc, đầu bài cho một cuộc thi ý tưởng cảnh quan cho cả dòng sông không hề đơn giản. Trước hết, chúng tôi quan niệm dòng sông là một hệ sinh thái, một nhất thể tự nhiên từ thượng nguồn cho đến hạ lưu. Vì vậy, xét về phạm vi, đầu bài yêu cầu một chiến lược cảnh quan tổng thể cho dòng sông từ thượng nguồn tới cửa sông (nhiệm vụ 1) trước khi tập trung đề xuất chi tiết cho khu vực trung tâm thành phố – từ cầu Tuyên Sơn qua cầu Thuận phước ra đến tận cửa sông (nhiệm vụ 2). Xét về nội dung, đây là một đầu bài không thuần tuý về thiết kế cảnh quan, mà các yếu tố về cảnh quan sinh thái cần được xem xét giải quyết lồng ghép khăng khít trong bài toán tạo dựng hình ảnh đô thị, phát triển kinh tế xã hội, tổ chức giao thông đa phương tiện và các hoạt động của con người trong không gian công cộng. BTC đã đặt ra một đầu bài mở, không quy định cụ thể các yêu cầu kỹ thuật và quy cách diễn hoạ sản phẩm, mà khuyến khích kêu gọi các ý tưởng sáng tạo, được đánh giá dựa trên những tiêu chí chuyên môn tổng thể, liên ngành. Lãnh đạo thành phố cũng mong muốn có được những ý tưởng táo bạo, mạnh mẽ, cho phép những giải pháp vượt khỏi các rào cản của thực tiễn phát triển đô thị.

Thách thức thứ hai với BTC là làm sao thu hút được sự tham dự của những đơn vị và liên danh tư vấn có năng lực và kinh nghiệm thực sự để có được những sản phẩm chất lượng. Chỉ sau 2 tuần phát động cuộc thi đã thu hút được khoảng 40 đơn vị tư vấn và liên danh trong nước và quốc tế đăng ký tham gia, trong đó có 13 hồ sơ của Việt Nam, 12 hồ sơ của các liên danh Quốc tế và Việt Nam, 14 hồ sơ quốc tế và liên danh quốc tế. Tính minh bạch và khách quan của cuộc thi được BTC cam kết và đảm bảo trong suốt quá trình tổ chức thi tuyển.

Một trong những khó khăn chính là việc thu thập và tập hợp các thông tin đầu vào để cung cấp đầy đủ và toàn diện cho các đội dự thi. Thực tế là các thông tin dữ liệu ở Việt Nam thường được quản lý và lưu trữ không hệ thống, không đầy đủ và bởi các cơ quan tổ chức khác nhau. BTC đã rất nỗ lực làm việc với tất cả các sở ngành của thành phố để tập hợp các tài liệu về địa chất, thuỷ văn, khí tượng, thiên tai, hệ sinh thái sông Hàn, các kế hoạch và báo cáo kinh tế, xã hội, du lịch, đầu tư, các số liệu về giao thông và quy hoạch giao thông…. đồng thời cùng Sở Xây dựng rà soát, lập bản đồ các dự án chi tiết dọc theo sông và cung cấp thông tin các dự án và cho phép các đội đề xuất những điều chỉnh hay thay đổi để mở cửa cho các ý tưởng tươi mới, bứt phá.

BTC cũng rất chú trọng đến Hội đồng tuyển chọn, là những người sẽ thay mặt lãnh đạo và người dân thành phố, với kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm quản lý của mình sẽ chọn lựa ra ý tưởng tốt , phù hợp, xứng đáng để trao giải, và quan trọng hơn cả là để thực hiện, có thể thực hiện. Thật may mắn, cùng với sự tham gia của KTS Nguyễn Ngọc Tuấn (Phó Chủ tịch UBND TP), KTS Vũ Quang Hùng (Giám đốc Sở Xây dựng), KTS Nguyễn Tấn Vạn (Chủ tịch Hội KTS Việt Nam – Chủ tịch hội đồng) BTC đã mời được những chuyên gia có uy tín nhất trong nước và quốc tế trong hội đồng tuyển chọn: Ông DANIEL R. RINGELSTEIN, Giám đốc thiết kế và quy hoạch đô thị của SOM (Mỹ – là hãng tư vấn quy hoạch và thiết kế hàng đầu thế giới); bà Kelly Shannon, giáo sư nổi tiếng châu Âu về lĩnh vực cảnh quan; ông Tan Puay Yok giáo sư về lĩnh vực sinh thái cảnh quan thuộc ĐH Quốc gia Singapore.

Ý tưởng và các giải pháp đề xuất

Về cơ bản, các phương án dự thi chia làm 2 nhóm cách tiếp cận. Nhóm thứ nhất hướng đến cách tiếp cận mới về cảnh quan trong phát triển đô thị (lấy yếu tố sinh thái cảnh quan làm chủ đạo, là xương sống của sự phát triển, có xu hướng hạn chế sự xây dựng quá tải và dày đặc và thậm chí duy trì các khu vực không xây dựng). Nhóm này gồm các phương án giải Nhì – “Tái thiết xanh”; hai phương án giải Ba – “sông Hàn xanh”, và “Bù đắp thiên nhiên”. Nhóm còn lại hướng đến các giải pháp về tăng cường sử dụng có hiệu quả quỹ đất, ưu tiên các chiến lược thúc đẩy kinh tế và hình ảnh nhân tạo của thành phố, các giải pháp hạ tầng. Nhóm này gồm phương án đồng giải Nhì và giải cộng đồng bình chọn – “Nét Sông”; phương án đồng giải Ba “5 sợi tơ”, và một số phương án khác…

Các phương án không đạt giải cũng có những nội dung thú vị và rất đáng xem xét.

Một Phong cách Đà Nẵng - Không đạt giải

Một số ý tưởng nổi trội có thể xem xét đưa vào thực tiễn cụ thể như sau:

Tái thiết xanh – Giải Nhì

Đơn vị dự thi: Liên danh OMG-Designers, Boydens, Hydroscan, Huni Architect, Ney & Partners

Đồ án đề xuất ba chiến lược thiết kế tổng hợp: Hành lang xanh, kết nối xanh, chương trình xanh – Áp dụng trên ba quy mô khác nhau: toàn thành phố, dải bờ sông và các dự án chiến lược. Một đề xuất khá nổi trội và độc đáo của đồ án này là tổ chức một tuyến đường đi dạo xanh chạy song song với lối đi bộ “riverwalk”, lấy ý tưởng từ sự thô ráp, hình dạng tự nhiên của dòng sông và sự liên tục của đường bờ sông như một “dòng chảy xanh”. Đồ án cũng đề xuất 2 cây cầu mới,  4 công  trình công cộng với ngôn ngữ của kiến trúc hiện đại hòa quyện cùng cảnh quan tự nhiên

Nét Sông – Giải Nhì và Giải Cộng đồng

Đơn vị dự thi: Công ty CPG Consultants Pte Ldt (Singapore)

Lấy cảm hứng từ sự trỗi dậy của Đà Nẵng – từ một làng đánh  cá, đồ án đề xuất giải pháp để Đà Nẵng trở thành một trung tâm công nghệ  thông tin, để đôi bờ sông Hàn thành một  điểm đến độc đáo; đồng thời tạo ra một mạng lưới những cơ hội phát triển kinh tế, gắn kết con người với cộng đồng và miền đất và mạng lưới sinh thái của thiên nhiên. Dòng sông đã trở thành đối tưởng chính của nhóm tác giả với những ý tưởng chính về một dòng sông mở lối tương lai,  gắn kết cộng đồng và tái tạo cuộc sống.

Sông Hàn xanh – Giải Ba

Đơn  vị  dự  thi:  Liên  danh  S.A.S Deso  Architects  –  Urbanists;  Phytolab landscape;  S.A  Hydratec;  Tedi  South; Atek consultant corp

Sông Hàn xanh – Giải Ba

ng tương lai, một trong những  biểu  tượng  mạnh  mẽ  nhất  cho thành phố của thế kỷ 21, mang lại những không gian phát triển đô thị, với cảnh quan độc đáo và mang tính biểu tượng, kết nối gián tiếp các khu vực, tạo ra những không gian sinh hoạt văn hóa và giao lưu.

Cách tiếp cận của đồ án tôn trọng những giá trị về di sản, về kinh tế, sinh thái. Kết hợp thiết kế với thói quen sinh hoạt và dân cư nơi đây, đồng nghĩa với phát huy giá trị lịch sử đô thị với dòng sông. Qua đó tác động tới mối quan hệ của dân cư với thiên nhiên.

Năm sợi tơ – Giải Ba

Năm sợi tơ – Giải Ba

Đơn vị dự thi: Công ty Nikken Seikkei Civil Engineering Ldt

Ý tưởng đề xuất 5 sợi tơ bao gồm “an toàn”, “sức sống”, “ký ức”,  “sinh thái”,  “tương lai” để dệt nên Tầm nhìn tương lai của sông Hàn: “Con sông lấp lánh, đẹp, an toàn, mang nét hấp dẫn đa dạng trong cuộc sống và cảnh quan sông mới của sông Hàn chính là tấm lụa được dệt nên, trở thành biểu tượng của TP Đà Nẵng”.

Một Phong cách Đà Nẵng – Không đạt giải

Đơn vị dự thi: Eight Japan Engineering Corporation

Phương án được Hội đồng đánh giá cao với việc đóng góp được nhiều ý tưởng tốt cho thành phố. Đồ án đề xuất một khu vực bờ nước hấp dẫn đẳng cấp thế giới, nơi diễn ra các hoạt động của con người mang phong cách Đà Nẵng ở thế kỉ 21 – khác biệt với Hà Nội, TPHCM, Bangkok, Singapore hay Dubai….

Về cảnh vật, đồ án tập trung vào việc tạo ra không gian có thể ngắm nhìn mặt trời mọc và lặn trên các Hành lang và hệ bậc thang thấp ở trục Đông Tây trên sông – khu vực chợ Hàn. Ngoài ra, thông qua việc đưa vào các trục đường chéo, một hình bóng đô thị (silhouette) xinh đẹp dựa theo dãy núi sẽ được chiêm ngưỡng dọc theo con sông. Nhóm tác giả tin tưởng rằng hình ảnh này thực sự đại diện cho vẻ đẹp độc đáo của phong cảnh Đà Nẵng.

Kết luận

Cuộc thi Ý tưởng thiết kế cảnh quan hai bên bờ sông Hàn đã khép lại. Các phương án dự thi đã được trưng bày tại Sảnh chính tòa nhà Trung tâm hành chính Đà Nẵng, đồng thời đăng tải trên các trang web để công chúng dễ dàng theo dõi và bình chọn. Lãnh đạo TP Đà Nẵng rất quan tâm đến các ý tưởng của các đơn vị dự thi và lắng nghe ý kiến chuyên môn của Hội đồng tuyển chọn. Sau cuộc thi, thành phố đã thành lập tổ công tác liên ngành để tổng hợp, chọn lựa những ý tưởng khả thi nhất trong các phương án để chuyển tải sang các đồ án và dự án cụ thể, phục vụ công tác thu hút đầu tư và triển khai thực hiện. Chúng ta hãy cũng chờ đón một dòng sông Hàn tươi mới và toả sáng trong một tương lai không xa.

 Nguồn: Tạp chí Kiến trúc