Nhắc tới nước Pháp chúng ta sẽ nghĩ ngay tới một nước mang đến mọi thứ thật lãng mạn từ tính cách con người, đồ ăn thức uống, phong cách sống cho đến trang phục, kiến trúc với những đường nét phức tạp và mềm mại. Tuy nhiên, phong cách thiết kế sân vườn của Pháp lại rất trật tự, hàng lối với rất nhiều đường thẳng, lối bố cục hình học và đối xứng rất ấn tượng mang đặc trưng riêng tới từng khu vườn.

Cùng tìm hiểu về lối thiết kế cảnh quan tiêu biểu và có sức ảnh hưởng lớn này nhé!

1. Lịch sử hình thành và phát triển của vườn Pháp

Jardin à la française phát triển từ khu vườn Phục hưng Pháp, một phong cách được lấy cảm hứng từ khu vườn Phục hưng Ý vào đầu thế kỉ 16. Khu vườn Ý tiêu biểu là Vườn Boboli ở Florence và biệt thự Medici ở Fiesole đặc trưng bởi các khu vườn nhỏ hay các lô đất nhỏ được thiết kế theo bố cục dạng hình học và đặt chúng đối xứng nhau; kết hợp sử dụng đài phun nước và thác làm sinh động hơn cho khu vườn, lối đi, cầu thang và đường dốc thay đổi cấp độ theo từng khu vườn, có các hang động, mê cung và tượng về chủ đề thần thoại. Các khu vườn được thiết kế để biểu trưng cho sự hài hòa và trật tự, lý tưởng của thời Phục hưng và để gợi lại những đức tính của La Mã cổ đại.

Vườn Boboli ở Florence

Khởi nguồn: Năm 1495, vua Charler VIII đã thấy những khu vườn và lâu đài của thành phố Naples, ông đã đưa các thợ thủ công và nhà thiết kế vườn người Ý Pacello da Mercogliano từ Naples về xây dựng những khu vườn theo phong cách Ý tại Chateau Keyboardomboise, tiếp đó là người kế vị Henry II, gặp Leonardo da Vinci. Bắt đầu từ năm 1528, vua Francis I của Pháp đã tạo ra những khu vườn mới tại Chateau de Fontainebleau, trong đó có đài phun nước, vườn nhỏ, một rừng cây thông được mang đến từ Prvence và hang động nhân tạo đầu tiên tại Pháp. Qua nhiều diến biến tiếp theo, nhưng tất cả điều này đã thay đổi vào giữa thế kỷ 17 với sự phát triển của khu vườn Pháp thực sự đầu tiên.

Phát triển: Khu vườn quan trọng đánh dấu đầu tiên là Lâu đài Vaux-le-Vicomte được tạo ra bởi Nicolas Fouquet và André Le Nôtre bắt đầu năm 1656. Khu vườn rộng 1500m kéo dài từ chân lâu đài đến bức tượng Hercules of Farnese, được bao phủ bởi cây thường xanh, con hẻm được trang trí đều đặn bởi các bức tượng, đài phun nước và đỉnh núi được điêu khắc cẩn thận.

Mặt sau lâu đài Vaux-le-Vicomte

André Le Nôtre tiếp tục thành công với vườn Versaille rộng lớn, khu vườn lớn nhất châu Âu và là ví dụ tuyệt vời nhất về thiết kế sâ vườn của Pháp. Trong khoảng thời gian từ 1662 đền 1700, với diện tích 15.000ha và được đặt trên một trục phía tây theo sau mặt trời.Trái ngược với viến cảnh rộng lớn, vươn tới chân trời, khu vườn tạo ra nhiều bất ngờ thay đổi liên tục từ đài phun nước, khu vườn nhỏ chứa đầy tượng mang ý nghĩa nhân văn và không gian thân mật hơn. Biểu tượng trung tâm của khu vườn là mặt trời; biểu tượng của Luis XIV, được minh họa bởi bức tượng Apollo trong đài phun nước trung tâm của khu vườn.

Vườn ở cung điện Versailles

Những sóng gió: Năm 1700, André Le Nôtre qua đời, nhưng các học trò và các ý tuwognr của ông vẫn tiếp tục là điểm chính của các thiết kế khu vườn Pháp thông qua triều đại của Louis XV. Hàng loạt các khu vườn được xuất hiện dành cho các vua, coog tước và giới quý tộc giàu có, dần dần cảm hứng chính cho các khu vườn tiếp tục là kiến trúc chứ không phải là thiên nhiên.

Một số biến thể trong bố cục hình học nghiêm ngặt của vườn Pháp bắt đầu xuất hiện. Các đường cong và đường cong ngược đã được thay thế bằng cỏ và thảm hoa, dễ bảo trì hơn, các vòng tròn trở thành hình bầu dục, các hình dạng bát giác không đều xuất hiện, khu vườn có nhiều yếu tố nhân tạo hơn.

Giữa thế kỉ 18, vườn Anh bắt đầu phổ biến, được dậy song bởi giới quý tộc và địa chủ người Anh, và theo phong cách Trung Quốc, được đưa đến Pháp bởi các linh mục Dòng Tên từ tòa án của hoàng đế TQ. Phong cách mới này đã phá bỏ sự đối xứng, thiên nhiên và những khung cảnh mộc mạc, chấm dứt sự thống trị của khu vườn đối xứng à la française. Trong nhiều công viên và khu vực quan trọng của Pháp, vẫn còn được giữ lại nét truyền thống ở khu vườn gần nhà nhất, phần còn lại của công viên đã được chuyển đỏi theo phong cách mới, được gọi là jardinlaise (khu vườn tiếng Anh), “anglo-chinois” hay “pittoresques”. ĐIều này đánh dấu sự kết thúc của khu vườn Pháp, đến nay, hầy hết các khu vườn đều được lấy cảm hứng không phải bởi kiến trúc mà bởi hội họa, văn học và triết học.

2. Các đặc trưng chính của thiết kế sân vườn Pháp

• Trọng tâm của khu vườn có xu hướng là ngôi nhà, thường là một cung điện hay lâu đài và các lối đi tỏa ra tạo tầm nhìn hướng dọc trục.

• Một trục trung tâm dân ra từ ngôi nhà và vuông góc với ngôi nhà. Trục kéo dài đến tận chân trời (Versailles) hoặc đến tượng hoặc một yếu tố kiến trúc (Vaux-le-Vicomte). Trục quay về hướng nam (Vaux-le-Vicomte, Meudon) hoặc phía đông (Tuilerirs, Clagny, Trianon, Sceaux). Trục chính bao gồm một bãi cỏ, hoặc một vài chậu nước giáp với cây cối.

• Các đường dẫn dải sỏi và kết hợp gờ với hàng rào cắt xén vuông vắn, và cây cảnh được đặt trong các chậu đối xứng.

• Bố cục chính của khu vườn được thiết kế theo dạng hình học và có tương quan với nhau, được xem là quan trọng nhất. Các khu vườn gần nơi ở được phủ bởi các broderies, thiết kế dạng hình hộp bằng gỗ thấp để giống với các mẫu của thảm, mang lại hiệu ứng đa sắc bằng cách trồng hoa hoặc bằng gạch màu, sỏi, cát.

• Yếu tố nước thường là một tính năng chính của thiết kế sân vườn Pháp, có rất nhiều hồ bơi tròn và hình chữ nhật dài được kết hợp, cùng với sự phản chiếu của nước cộng với sự đối xứng tạo nên sự yên tĩnh của khung cảnh. Đài phun nước và thác cũng phổ biến tạo nên điểm nhấn, là yếu tố động.

• Bối cảnh tổng thể được thiết kế theo kiểu hướng tầm nhìn ra xa, nên khu vực gần nhà được trồng ở mức thấp thường là thảm cỏ rộng, ít hoặc không có cây. Khu vực Parterres gần nhà có thể khá phức tạp và có xu hướng dần đơn giản hơn từ nhà được trải cỏ.

• Các lối đi thường có nhiều cây cối và cây luôn được trồng theo đường thẳng và làm tăng thêm tính đối xứng của khu vườn. Luôn được cắt tỉa cẩn thận và ngọn của cây luôn được giữ ở độ cao đã được định ra.

• Yếu tố kiến trúc chủ yếu ở đây là tượng rất hay được kết hợp cùng, ngoài ra có cả sự kết hợp với chòi nghỉ tạo điểm nhấn cho khu vườn.

• Trong các khu vườn chính thức của Pháp thường luôn có một sân thượng từ nới bắt đầu hay nơi giao thoa của nó để được nhìn thấy toàn khu vườn từ trên cao.

• Khu vườn được liên tục thay đổi, giống như những tác phẩm điêu khắc, theo chủ đề thần thoại.

• Màu sắc, hoa và cây: Vườn Pháp thế kỉ 17 rất ít trang trí hoa, màu sắc được hạn chế, chủ yếu là màu xanh, hồng, trắng và màu hoa cà. Năm 1730, những màu sắc tươi sáng hơn hơn như vàng, đỏ, cam được du nhập từ khắp nơi trên thế giới mang đến châu Âu. Cây cảnh, cây độc lập hoặc cây bụi được cắt tỉa thành dạng hình học xuất hiện nhiều để trang trí ở Versailles và các khu vườn, xen kẽ với các bức tượng và các bình hoa. Những cây trong công viên được cắt tỉa theo chiều ngang và dẹt ở đỉnh, tạo cho chúng có hình dạng hình học mong muốn, chỉ trong thế kỉ 18, chúng mới được phép phát triển tự do. Các cây được sử dụng trong Versailles chủ yếu là: hornbeam, beech, cây du, cây linden và cây hạt dẻ.

3. Những yếu tố cơ bản tạo nên vườn Pháp

- Cây, nước và các yếu tố khác được đặt thẳng hàng và đối xứng

- Không gian gọn gàng và đặt đúng theo vị trí xác định

- Màu sắc mát mẻ

- Kết hợp yếu tố đá.

- Bố cục thẳng hàng và đối xứng là đặc điểm chính của các khu vườn Pháp, áp đặt trật tự đối với tự nhiên. Ví dụ mẫu mực của phương pháp bố cục này là khu vườn tại cung điện Versailles. Dễ dàng nhận thấy những con đường rải sỏi đối xứng, các loài cây được cắt tỉa vuông vắn, các trục nối với nhau xuyên suốt. Cây thường được trồng giống hệt nhau, cắt tỉa thành các hình dạng trang trí như quả bóng, hình tam giác, con người muốn định hình sự phát triển của nó, muốn làm chủ đc thiên nhiên.

Champ-de-Mars nhìn từ tháp Eiffel

- Không gian gọn gang và xác định: Tất cả mọi thứ đều có vị trí riêng của nó. Ý tưởng chính là tạo ra một ý thức tổng thể về trật tự và một sự có kiểm soát, những bồn cây được sử dụng gỗ hộp thấp hoặc trồng xen với cây bụi khác giúp xác định không gian và giữ cho các cạnh được gọn gàng.

Các đường phấn đánh dấu xác định vị trí giai đoạn lập kế hoạch cho khu vườn

- Phối màu theo tone màu lạnh: Nhấn mạnh là màu xanh lá cây và màu trắng. Con đường được rải sỏi, hàng hoa oải hương mang màu tím và ngoài ra các loài hoa khác rất ít được sử dụng. Các cây cối và cây bụi được cắt tỉa dưới dạng hình học xanh mát kết hợp với những chiếc ghế sắt, pergola hoặc lưới mắt cáo màu xám và xanh lam để tăng màu sắc tươi mát. Nước trong các ao hồ, đài phun cũng nằm trong các mô hình hình học tròn hoặc hình chữ nhật luôn mang màu trắng hoặc xanh dương.

Cây Hoàng dương màu xanh mát cắt tỉa gọn gàng kết hợp với sắc tím của hoa oải hương tạo một tone màu lạnh

- Yếu tố đá: Đá là một yếu tố dễ dàng để kết hợp vào thiết kế sân vườn Pháp, dễ dàng thấy là con đường sỏi, tượng hoặc các sân thượng, các đường viền bằng đá, thực vật được kiểm soát gọn gàng bằng sỏi và đá. Yếu tố đá thuwognf là tính năng trung tâm cảu các khu rừng kín hoặc đánh dấu các điểm nút giao nhau, chúng cũng được xếp dọc lối đi, lặp lại và có trật tự.

Tượng đá luôn là yếu tố điểm nhấn và được đặt thẳng hàng

Hãy tìm đọc tiếp phần 2 nhé!

Theo tài liệu từ Wikipidia, Eye of the day, Frenchgarden.com,...